اثر گلوله برفی

اثر گلوله برفی
دکتر علی محمد مصدق راد

اثر گلوله برفی Snowball effect‎ فرآیندی است که در آن یک چیز کوچک و کم اهمیت در طول زمان شتاب می‌گیرد، رشد می‌کند و بزرگتر و مهمتر می‌شود. یک گلوله کوچک برف وقتی از بالای کوه به سمت پایین می‌لغذ، مقداری برف به خود جذب می‌کند و به مرور زمان بزرگ و بزرگ‌تر می شود تا به دامنه کوه می‌رسد. اصطلاح اثر گلوله برفی به معنای موقعیتی است که در آن چیزی با سرعت فزاینده‌ای بزرگ‌تر یا مهم‌تر می‌شود.
اثر گلوله برفی به دو صورت مثبت (سودمند) یا منفی (زیان‌بار) عمل می‌کند. یک کار کوچک مثبت در صورت استمرار و تداوم، تاثیر مثبت قابل توجهی خواهد داشت. به عنوان مثال، نیم ساعت مطالعه هر شب یا نیم ساعت پیاده‌ر‌وی هر صبح به طور مداورم تأثیر زیادی روی سلامتی و توانمندی ما خواهد گذاشت. سرمایه‌گذاری و مدیریت صحیح شرکت‌های دانش بنیان منجر به شکوفایی اقتصادی یک منطقه خواهد شد. در مقابل، انجام یک خطای کوچک و تداوم آن موجب بروز یک بحران بزرگ در آینده خواهد شد. اولین تصمیم یا اقدام در صورتی‌که به درستی صورت گیرد، وقتی در چرخه خیر اثر گوله‌برفی قرار گیرد، تأثیرات مثبت بیشتری به دنبال خواهد داشت. به عنوان مثال، اگر اقدامی موجب شود که وزن هواپیما اندکی کم شود، در نتیجه، نیروی کمتری برای بلند شدن هواپیما لازم خواهد بود و هواپیما به بال‌های کوچکتری نیاز دارد، به دنبال آن نیاز به موتور و قسمت‌های دیگر کوچکتری خواهد بود که در نهایت، منجر به کاهش زیاد وزن هواپیما خواهد شد.
اثر گلوله برفی در سازمان و مدیریت هم مشاهده می‌شود. سازمان یک سیستم اجتماعی- فنی پیچیده است. اداره صحبح سازمان نیازمند سیستم مدیریت است. مدیران باید یک مدل مفهومی سیستمی برای مدیریت سازمان خود داشته باشند. مدیریت و رهبری، برنامه‌ریزی، یادگیری سازمانی، فرهنگ سازمانی، مدیریت کارکنان، مدیریت مشتریان، مدیریت منابع، مدیریت فرایندها، نتایج کارکنان، نتایج مشتریان و نتایج سازمان اجزای اصلی این مدل مدیریت سازمان است. این اجزا به یکدیگر مرتبط هستند و باید تقویت شوند. مدیران با بکارگیری اصلاحات افقی و تقویت ساختارها، بافتارها و فرایندهای سازمان از چرخه سودمند اثر گلوله برفی استفاده می‌کنند و رضایت کارکنان و مشتریان و بهره‌وری سازمان خود را تضمین می‌کنند. بکارگیری یک استراتژی درست در زمان و مکان درست اثرات مثبت بسیار بزرگی برای سازمان خواهد داشت.
مدیران اگر برای اثر گلوله‌برفی مثبت برنامه‌ریزی نکنند، اثرگلوله برفی منفی اتفاق خواهد افتاد و هزینه زیادی به سازمان تحمیل می‌شود. به عنوان مثال، مدیران اگر کارمند شایسته، متخصص و متعهدی را برای یک واحد کاری استخدام کنند، یک چرخه مثبت اثر گلوله برفی در آن واحد کاری و سازمان ایجاد می‌شود که در نهایت، منجر به افزایش بهره‌وری سازمان خواهد شد. در مقابل، استخدام یک کارمند سمی به دلیل بروز اثر گلوله برفی منفی، در نهایت، به کل سازمان آسیب وارد خواهد ساخت. اثر گلوله برفی در حل مشکلات و تعارضات سازمانی نیز کاربرد دارد. همانطور که توده‌ی برف که از تپه‌ای می‌غلتد، شتاب بیشتری می‌گیرد و جرم و حجمش بزرگتر می‌شود، ذوب شدن آن هم سخت‌تر می‌شود. بنابراین، مدیران به هنگام بروز مشکلات و تعارضات سازمانی باید سریع مداخله کنند و آن را مدیریت کنند. در غیر اینصورت، اندازه مشکل و تعارض بزرگتر شده، افراد بیشتری درگیر خواهند شد و شانس حل مسالمت آمیز آن کاهش می‌یابد. مشکلات کوچک در سازمان در صورتی‌که نادیده گرفته شوند و سریع مدیریت نشوند، جمع می‌شوند و به یک بحران بزرگ تبدیل می‌شوند.
مدیران برای اینکه از اثر گلوله برفی به درستی در سازمان استفاده کنند، باید:
1- یک سیستم بدون نقص Failure-free ایجاد کنند. ساختار و فرهنگ سازمانی باید به گونه‌ای ایجاد و توسعه یابد که شانس خطا را کاهش دهد. قوانین، مقررات، سیاست‌ها و دستورالعمل‌هایی برای تقویت ثبات و نظم در سازمان تدوین شود و کارکنان در این زمینه آموزش ببینند.
2- آنها باید اهدافی برای رشد و توسعه سازمان تعیین کنند و برنامه مناسبی برای دستیابی به این اهداف با کمک کارکنان تدوین کنند. مجموعه برنامه‌ها و اقدامات با رویکرد اثر گلوله برفی مثبت انتخاب شوند که تقویت کننده ساختارها، بافتارها و فرایندهای سازمان باشند تا نتایج بزرگ مثبتی داشته باشند.
3- آنها باید منابع لازم برای اجرای درست برنامه‌ها را تأمین کنند و کارکنان را توانمند کنند تا با نگرش مثبت برنامه‌ها را به درستی اجرا کنند تا به اهداف تعیین شده دست یابند.
4- سیستم کنترلی مناسبی باید به کار گرفته شود تا در صورت بروز مشکلات و عدم دستیابی به اهداف تعیین شده، اقدامات اصلاحی لازم سریع بکار گرفته شود تا مانع بروز اثر گلوله برفی منفی شود.
برای آشنایی بیشتر با اثر گلوله برفی ویدئوی زیر را ببینید.